دیوید وکسلر، از معروف‌ترین کسانی است که تعریف نافذی از هوش ارائه کرده است. از نظر او، هوش عبارت است از توانایی کلی و جامع در فرد که باعث تفکر منطقی فعالیت هدفمند و سازگاری با محیط می‌شود؛

یعنی مرکب از عناصر یا اجزایی که به‌طور کامل مستقل از هم نیستند و نشانه‌ هوشمندی فرد آن است که می‌تواند به صورت منطقی بیاندیشد و اعمال برخاسته از هوش او اعمالی هدفدار هستند و توانایی هوش به فرد این امکان را می‌دهد که خود را با شرایط محیط انطباق دهد. آزمون ترسیم آدمک یکی از آسان‌ترین عملی‌ترین و جهانی‌ترین آزمون‌های تصویری برای کودکان است.

هدف: مهم‌ترین هدف آزمون تعیین درجه هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی کودک است.

دستور اجرا: اجرای آزمون ساده است. به کودک گفته می‌شود:« یک آدم ترسیم کن و هر چه می‌توانی آن را زیبا و خوب بکش» اضافه می‌کنیم زمان این کار هرقدر طول بکشد، اشکالی ندارد.

نکاتی که در عمل و ارزیابی باید رعایت کرد:
– برای ترسیم بهتراست یک مداد سیاه یا یک خودکار راحت و روان دراختیار کودک بگذاریم. با مداد رنگی به دشواری می‌توان ترسیم کرد و اجزاء را تشخیص داد.

– اگر نقاشی با مداد رنگی کشیده شود ، شرایط دیگری برای ارزیابی لازم است که باید رعایت شود.

– کاغذ برای رسم نقاشی کودک یک کاغذ A4 باشد.

– اجازه بدهید کودک چند تصویر بکشد، سپس بهترین و کامل‌ترین را برای نمره گذاری انتخاب کنید.

روش نمره گذاری:
الف: برای هر یک ازاجزای آدمک در صورتی که توسط کودک ترسیم شده باشد، یک نمره منظور کنید؛ به شرح ذیل:

۱- سر وجود داشته باشد.
۲- پا کشیده شده باشد.
۳- دست کشیده شده باشد( یک یا هر دو دست).
۴- بدن کشیده شده باشد.
۵- طول بدن طویل تر ازعرض آن باشد.
۶- شانه‌ها کشیده شده باشد.
۷- بازوها و پاها به تنه چسبیده باشند.
۸- پاها به تنه و دست‌ها به تنه در نقاط واقعی خود چسبیده باشند.
۹- گردن کشیده شده باشد.
۱۰-دنباله گردن به سر و تنه مربوط باشد.
۱۱- چشم‌ها کشیده شده باشد.
۱۲-بینی کشیده شده باشد.
۱۳- دهان کشیده شده باشد.
۱۴-دو لب دیده شود.
۱۵-سوراخ‌ها یا حفره‌های بینی کشیده شده باشد.
۱۶- موها کشیده شده باشد ( جزئی ترین مقدار مو).
۱۷-موها کامل کشیده شده باشد.
۱۸-علامتی از لباس کشیده شده باشد.
۱۹-دو قطعه لباس کشیده شده باشد.
۲۰- تمام بدن پوشیده از لباس باشد.
۲۱- چهار قطعه لباس مشخص باشد ( کراوات ، کلاه ، جوراب ، کفش ، پیراهن ، کت و شلوار).
۲۲-لباس رسمی یا یونیفورم باشد (یونیفورم مدرسه هم نمره می‌گیرد).
۲۳- انگشتان کشیده شده باشد ( هر اثری از انگشت کافی است).
۲۴- تعداد انگشتان درست باشد.
۲۵- شکل و قواره انگشتان درست باشد.
۲۶- شست متمایز باشد.
۲۷- دست متمایز ازانگشتان باز باشد( کف دست کشیده شده باشد).
۲۸- بازوها کشیده شده باشد.
۲۹- زانو کشیده شده باشد.
۳۰- تناسب سر نسبت به بدن مراعات شده باشد.
۳۱- تناسب بازوها و دست‌ها نسبت به بدن حفظ شده باشد.
۳۲- پاهای متناسب، کشیده شده باشد.
۳۳- کف پا متناسب باشد.
۳۴-پاها متمایل به بالا نباشند.
۳۵- دست‌ها و پاها دو بعدی کشیده شده باشند.
۳۶- پاشنه کفش یا پاشنه پا کشیده شده باشد.
۳۷- هماهنگی خطوط کلی حفظ شده باشد ( دست نلرزیده باشد).
۳۸- هماهنگی خطوط کلی و جزئی حفظ شده باشد ( نقاشی دقیق باشد).
۳۹- هماهنگی خطوط سر ( موها و دور سر به دقت کشیده شده باشد).
۴۰- هماهنگی خطوط تنه حفظ شده باشد.
۴۱- هماهنگی خطوط دست‌ها و پاها حفظ شده باشد.
۴۲- هماهنگی خطوط چهره حفظ شده باشد.
۴۳- گوش‌ها کشیده شده باشد.
۴۴- تناسب گوش‌ها حفظ شده باشد.
۴۵- مردمک چشم کشیده شده باشد.
۴۶- تناسب چشم حفظ شده باشد.
۴۷- در تصاویر نیمرخ و تمام رخ ، چشم دارای حالت باشد.
۴۸- چانه و پیشانی هر دو کشیده شده باشد.
۴۹- برآمدگی شانه در تصویر نیمرخ معلوم باشد.
۵۰- نیمرخ ناقص باشد ( یعنی تنه و نیمرخ ناقص).
۵۱-نیمرخ باشد.

روش محاسبه
۱٫ نمرات داده شده را باهم جمع کنید ( مجموع از ۵۱ امتیازبیشتر تجاوز نمی‌کند).

۲٫ با استفاده از جدول مخصوص ( جدول شماره یک) نمره خام، تبدیل به سن عقلی می‌شود. از رابطه زیر بهره هوشی کودک به دست می‌آید.

iq-test-for-children-5-years

۳٫ اگر نمره خام آزمونی بر فرض مثال ۴۰ باشد در جدول تبدیل نمرات (جدول شماره یک) نمره خام را پیدا کرده و سن عقلی کودک را که ۱۳ است، استخراج می‌کنیم ( این نمره سن عقلی کودک است) سپس ۱۳ ( که سن عقلی کودک است) را در عدد ۱۲ ( ماه) ضرب می‌کنیم (هر سال ۱۲ ماه دارد).

سپس سن تقویمی آزمودنی را محاسبه می‌کنیم. اگر آزمودنی به عنوان مثال ۱۰ سالی و نیم داشته باشد ۱۰ را ضربدر ۱۲( هر سال ۱۲ ماه دارد) بعلاوه ۳ ( ماه) می‌کنیم نمره به‌دست آمده سن تقویمی کودک است. حاصلضرب صورت و مخرج را بر هم تقسیم کرده وضربدر ۱۰۰ کرده و بهره هوشی آزمودنی به‌دست می‌آید. بدین صورت:

iq-test-for-children-5-years

۴٫ سپس نمره به دست آمده را در طبقه‌بندی هوشی ( جدول شماره ۲) پیدا کنید ، بهره هوشی کودک مشخص می‌شود.

جدول تبدیل نمرات خام به سن عقلی

سوالات تست هوش کودکان

آزمایشات ساده برای سنجش هوش کودکان

آزمایش اول

تصاویر ساده‌ای تهیه کنید و اجزایی از این تصاویر را حذف کنید. از کودک خود بخواهید بگوید تصویر مورد نظر چه اشکالی دارد. تصاویری که انتخاب می‌کنید معمولا تصاویر ساده‌ای خواهد بود که کودک با آنها آشنایی داشته باشد. مثل چهره یک آدمک که دهان و لبها حذف شده است یا ساعتی که عقربه ندارد یا میزی که پایه ندارد. کودکان به موازات رشد هوشی خود به تدریج این توانایی را بدست می‌آورند که بتوانند اجزای حذف شده در تصاویر پیچیده را شناسایی کنند. بر این اساس کودکان کوچکتر مثلا ۶ – ۵ ساله‌ها معمولا نقص در تصاویر مربوط به اشیا آشنا و عینی را راحت‌تر شناسایی می‌کنند. با بالا رفتن سن کودک می‌توان تصاویر پیچیده‌تر مثل مناظر و … را مورد استفاده قرار داد.

آزمایش دوم

داستانهایی برای کودک انتخاب کنید و با تغییراتی که در آنها ایجاد می‌کنید منتظر پاسخ و واکنش کودک بمانید. توجه کنید این تغییرات متناسب با سطح سنی کودک باشد و بیان کننده مسائل غیر عادی و غیر طبیعی باشد. به این داستان توجه کنید. روزی روزگاری توی یک رودخانه زیبا و قشنگ که کنار جنگل سرسبزی قرار داشت چند تا ماهی کوچولو زندگی می‌کردند. ماهیها هر روز که از خواب بیدار می‌شدند شروع می‌کردند به بازی و تفریح.

یک روز یکی از ماهیها در حالی که بازی می‌کرد افتاد زمین و یکی از پاهایش زخمی شد. دوستانش به کمک او آمدند و پای او را پانسمان کردند. ماهی کوچولو خیلی ناراحت بود و درد شدیدی داشت. دوستانش هم خیلی ناراحت بودند چون نمی‌توانستند باهم بازی کنند. چند روز گذشت تا پای ماهی کوچولو خوب شد. ماهی قصه ما خیلی خوشحال بود پیش دوستانش رفت و دوباره شروع به بازی کنند. اما این دفعه ماهی کوچولو مراقب بود که اتفاق بدی برایش نیفتد.

آزمایش سوم

چند مورد میوه ، اشیا یا چیزهای دیگر را که از یک جنبه خاص تشابهاتی با یکدیگر دارند انتخاب کنید و در اختیار کودک قرار دهید. و از کودک بخواهید بگوید این اشیا چه شباهتی به یکدیگر دارند. مثلا یک پرتقال ، یک سیب ، یک خیار و یک موز . که همگی میوه هستند. این آزمایش را با توجه به شرایط سنی کودک و سایر عوامل می‌توانید با اندک تغییراتی اجرا کنید. برای کودکان کوچکتر می‌توانید از خود اشیا یا از تصاویر آنها استفاده کرد. برای کودکان بزرگتر می‌توان نام اشیا را به ترتیب گفت و سپس از او سوال کرد.

آزمایش چهارم

اشیا و وسایلی را انتخاب کنید و از کودکتان بخواهید بگوید این اشیا به چه دردی می‌خورند و به عبارتی چه کاربردی دارند. توجه داشته باشید نوع سوال کردن برای کودکان مهم است. سعی کنید بدون این که راهنمایی مستقیمی ارائه داده باشید طوری سوال کنید که کودک منظور شما را بتواند درک کند. به مثالهای زیر توجه کنید:

چاقو به چه دردی می‌خورد؟
کاسه به چه دردی می‌خورد؟
کلاه برای چیست؟

سوالات فوق برای کودکان سنین پایین مثل ۵ – ۴ ساله‌ها مناسب است اما برای کودکان بزرگتر می‌توان از مثالهای دیگری استفاده کرد:

با آچار و پیچ گوشتی چه کار می‌توان کرد؟
با سوزن چه کار می‌کنیم؟

آزمایش پنجم

گروهی از اشیا یا چیزهای دیگر را انتخاب کنید که شباهتهای اساسی به یکدیگر دارند. در میان این گروه شی را قرار دهید که در آن ویژگی مشترک با بقیه نیست. و از کودک بخواهید آن شی را که با بقیه تفاوت دارد در بین گروه انتخاب کند. مثلا چند شی دایره‌ای شکل انتخاب کنید و در بین آنها یک مکعب مربع قرار دهید. برای این آزمایش نیز می‌توانید از خود اشیا ، تصاویر آنها یا نام بردن اسامی ، آنها استفاده کنید. ولی توجه داشته باشید کودکان کوچکتر به دلیل این که رشد حافظه آنها به اندازه کودکان بزرگتر نیست نمی‌توانند در روش نام بردن وسایل عملکرد خوبی داشته باشند.

موفق نشدن آنها به حافظه آنها مربوط می‌شود نه به عملکرد هوشی آنها. برای این کودکان عملکرد کودک هر چه باشد نشان دهنده ادراک از وجود یک غریبه در گروه است. توجه داشته باشید که عکس‌العملی خاص از طرف گروه و یا آن فرد غریبه صورت نگیرد. کودکان در برخی سنین اگر در چنین شرایطی قرار گیرند، ممکن است گریه کنند.

تست هوش تصویری برای کودکان