نقش آمار در علم حسابداری و مدیریت - میهن مهر

یکی از کاربردهای روش های آماری در حسابداری و تجارت است. هرجا که بحث برآورد و پیش بینی در میان است کنترل تحلیل بررسی تغییرات در دوره های زمانی و انواع محاسبات تفسیری از جمله مباحث آماریست که در حسابداری به کار می آید. برآورد حجم خرده فروشی،طراحی سیستم های کنترل مالی، تولید روش های محاسباتی و حسابداری و … با نرم افزارهای spss و minitab و … از بخش های مرتبط بین این دو رشته است. آمار در حسابداری صنعتی نیز کاربرد وسیعی دارد.

آمار در حسابداری بالاخص حسابداری صنعتی کاربردهای متنوعی دارد. مثلا در تحلیل رفتار هزینه (ثابت یا متغیر بودن هزینه) از روشهای آماری استفاده می شود.در حالت کلی روشهای برآورد اقلام بهای تمام شده تنها بوسیله روشهای اماری امکان پذیر می باشد. برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به “حسابداری مدیریت، نشریه ۱۳۳ سازمان حسابرسی ایران، صص:۱۲۷-۱۸۴″

کاربرد آمار در کلیه رشته ها بعنوان یک الزام و ابزار کارا مطرح می باشد .اساسا” آمار دو رویکرد بررسی و تجزیه وتحلیل و نیز تفهیم و گزارشگری را بعهده دارد .  وقتی که شما قصد بررسی یک متغییر یا یک داده اطلاعاتی را دارید تنها میتوانید از روشهای آماری بصورت روشهای مقایسه ای – روشهای شناسائی دوره ای – روشهای نمونه گیری و غیره استفاده کنید. از سوی دیگر وقتی که گزارشاتی که حسابداران ارائه میدهند تماما” از عنوان و عدد تشکیل شده است تفهیم آن حتی برای خود حسابداران قابل درک نیست ولی وقتی بصورت یک جدول درصدی یا نموداری نمایش داده میشود درک آن به راحتی انجام خواهد شد.
آمار در حسابرسی – حسابداری مدیریت و گزارشات مدیریتی کاربرد دارد.۴

 

اساسا کاربرد آمار در رشته حسابداری را میتوان از ۳ بعد در نظر گرفت:

در کارهای اجرائی حسابداری مالی شاید  علم آمار مورد استفاده زیادی نداشته باشد اما در تحقیقات تئوریک و اکادمیک حسابداری تسلط کامل به مفاهیم و اصول علم آمار و طرق استفاده از آنها  ضروری بوده و عمده تحقیقات انجام شده در مقاطع تحصیلی بالاتر و نتیجه گیریهای مربوط به آن ، بدون استفاده از آمار  ممکن نبوده و ممکن است منجر به نتیجه گیری درستی نگردد. این امر را میتوان در پایان نامه های مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا بوضوح مشاهده نمود.
در زمینه حسابرسی ، آشنائی با آمار یک مزیت ویژه محسوب میگردد. در بررسیهای تحلیلی که در حسابرسی انجام میگردد ، تسلط و استفاده از آمار نمود زیادی دارد.
بعنوان مثال برای تعین هزینه ای مرتبط با یک فعالیت  ( مثلا هزینه تعمیر و نگهداری با سطح زیر بنا) میتوان از معادله خط رگرسیون  استفاده نمود و با انالیز واریانس میزان همبستگی این دو متغیر را  آزمود و بر اساس آن به تحلیلهای مورد نیاز و در صورت وجود انحراف ، انجام پیگیریهای بیشتر اقدام نمود.در حسابرسی، در صورت انجام بررسیهای تحلیلی صحیح و مناسب، میتوان بخش عمده ای از ایرادات شرکت را پیدا نمود و انجام بررسی تحلیلی مناسب نیز مستلزم آگاهی و تسلط بر مفاهیم آماری میباشد.
در خصوص بعد سوم که بیانگر استفاده از آمار در حسابداری مدیریت میباشد، همانطور که دوستان نیز اشاره کردند استفاده از آمار دامنه وسیعی در این زمینه دارد بعنوان مثال در برآورد اقلام بهای تمام شده  ، نیاز به آشنائی با علم امار احساس میگردد و یا در تعیین بهترین مبنا برای تعیین مبنای جذب سربار با استفاده از همبستگی و رگرسیون ، میتوان بهترین مبنای جذب سربار را مشخص نمود و ……..

می توان نقش آمار را به شکل کاربردی آن در مسائل حسابداری در موارد زیر بررسی نمود ( البته شایان ذکر است مواردی که گفته خواهند شد تنها چند روش آماری ساده است که از بین پر کاربردترین روشهای آماری مورد استفاده ی حسابداران انتخاب شده اند ):

 رگرسیون

حسابداران به کرٌار از رگرسیون خطی یاری می جویند . هر جا که رابطه ی بین دو یا چند متغیر از لحاظ علم اقتصاد محتمل باشد ، حسابداران از روشهای آماری برای بررسی میزان همبستگی آن متغیرها و شدت آن استفاده می کنند . به عنوان مثال رابطه ی اقتصادی میان هزینه برای تبلیغات و میزان فروش ( معمولاً از لحاظ تعداد کالاهای فروخته شده ) توسط حسابداران امری اثبات شده است . اما میزان رابطه میان این دو متغیر باید توسط رگرسیون محاسبه شود و با استفاده از معادله ی خط رگرسیون پیش بینی های فروشهای آتی صورت گیرد. حسابداران از ضریب R2 استفاده های فراوان می برند.

بهای تمام شده ی هر کالا به معنای کلیه ی مخارجی است که برای تولید یک کالا در یک واحد تولیدی انجام می شود . اما محاسبه ی بهای هر واحد خیلی راحت نیست . ممکن است به نظر برسد که حسابداران کل هزینه ها را جمع می کنند و سپس بر واحد های ساخته شده تقسیم می کنند تا بهای تمام شده ی هر واحد را به دست آورند، اما کار به همین آسانی نیست چون هزینه ها به دو دسته تقسیم می شوند . یکی هزینه های متغیر است ( مثل مواد اولیه که هرچه قدر بخواهیم بیشتر تولید کنیم به مواد بیشتری نیاز است، به دلیل ماهیت متغیرآن هزینه ی متغیر نامیده می شود) و دیگری هزینه ثابت ( مثل آبونمان برق کارخانه ی تولیدی که یک هزینه است اما با تغییر مقدار تولید تغییر نمی کند).اساس کار حسابداران در واحدهای تولیدی – صنعتی اندازه گیری بهای تمام شده است . از آنجا که هرینه ها به صورت دوگانه ی متغیر و ثابت عمل می کنند و همچنین قیمت اقلامی مثل مواد اولیه ، دستمزد و هزینه ی هر کیلو وات ساعت برق در تغییر است نمی توان الگویی ثابت برای اندازه گیری این هزینه ها در نظر گرفت و لذا حسابرسان از معادله ی مشهور رگرسیون خطی استفاده می کنند:

Y = a X+b

در این فرمول Yجمع هزینه ها، a  هزینه ی متغیر هر واحد ، X تعداد واحد تولید شده و b هزینه های ثابت می باشد.

همان طور که می بینیم قدرت درک آماری برای حسابداران ضروری است.

امید ریاضی

می توان به جرات امید ریاضی را پر کاربرد ترین رابطه ی آماری در تمام حسابداری دانست. برآورد میزان متوسط یا مورد انتظار در اقلام و روشهای گوناگون حسابداری کاربرد دارد و بدون آن نمی توان حسابداری و تعهدات بسیار آن را پیش برد. کاربرد علمی امید ریاضی در برآورد میزان مطالباتی که شرکت نمی تواند از بدهکاران خود بگیرد به شدت خود نمایی می کند .

برای این کار مدیر مالی یا مدیر اعتبارات جدولی به نام “جدول سنی بدهکاران” را ایجاد می کند که متشکل از میزان بدهی افراد و مدت زمانی است که طی آن فرد بدهکار باید بدهی خود را بپردازد. سپس با روشهای آماری محاسبه می شود که در هر یک از مقاطع زمانی چند درصد از مطالبات سوخت می شود . برای مثال جدول تجزیه ی سنی زیر را در نظر بگیریم:

 

دوره ی زمانی

مبلغ مطالبات

احتمال عدم دریافت طلب

۱ فروردین – ۱ مرداد

۱۰۰۰۰۰

۰٫۵

۱ مرداد – ۱ آذر

۱۲۰۰۰۰

۰٫۲

۱ آذر – ۲۹ اسفند

۱۳۸۰۰۰

۰٫۰۵

 

در اینجا حسابدارن میزان مورد انتظار مطالباتی که سوخت خواهند شد را محاسبه می کنند تا آن را در گزارشات حسابداری شرکت که به آن در اصطلاح “صورتهای مالی” می گویند ، درج نمایند. آنان با استفاده از مفهوم امید ریاضی به شکل زیر متوسط مطالبات سوخت شده را به دست می اورند:

۸۰۹۰۰ = ۰٫۰۵*۱۳۸۰۰۰ + ۰٫۲*۱۲۰۰۰۰ + ۰٫۵*۱۰۰۰۰۰

البته در شرکتهای بزرگ که تعداد فروشهای نسیه و سایر طلب های شرکت بسیار متنوع و بیشتر است ، از جداول سنی مفصل و بسیار دقیق استفاده می کنند.

 

استفاده ی دیگر امید ریاضی محاسبه ی سود ناشی از فروش شرکت است . برای شرکت هایی که کالاهای متنوعی دارند هزینه ی ساخت و قیمت فروش ( که اختلاف این دو را میزان یا حاشیه ی سود می نامند) برای هر یک از کالاها بسیار متفاوت است و این موضوع پیش بینی فروش را برای زمانهای آتی دشوار می کند ، علی الخصوص زمانی که حسابدار با روشهای آماری آشنا نیست و نمی تواند دسته های متنوع کالا را با هم ترکیب کند . حسابداران کارآموز تنها با نمدارهای حسابداری بررسی یک کالا آشنایی دارند ولذا در زمان متنوع شدن کالاها حسابی گیج و دست پاچه می شوند.

برای بررسی فروشهای بعدی شرکت ابتدا سهم هر یک از کالاها در بازار را مشخص می کنند . معنای آماری این عبارت این است که مسئولان بخش آمار شرکت داده های خود را تجزیه و تحلیل می کنند تا بفهمند هر کالا در مقابل بقیه ی کالاهای شرکت چه میزان احتمال فروش دارند. سپس هزینه ی خرید یا تولید کالا را از قیمت فروش کسر می کنند تا سود یا همان حاشیه ی فروش به دست آید . حاصل ضرب حاشیه ی فروش و احتمال فروش یا همان سهم کالا در میان فروشهای شرکت ، میزان متوسط سود آتی را برای حسابدار مهیا می کند. باید گفت که این کاربرد امید ریاضی معمولاً در بخش های تولیدی و صنعتی کاربرد دارد و در این مراکز تولیدی آماردانان و حسابداران شرکت با هم ارتباطی نزدیک دارند .به عنوان یک مثال ، در نظر بگیرید که شرکتی  ۳ نوع محصول دارد: محصول A ، B و C . سود فروش هر یک از محصولات به این ترتیب است: محصول A ، ۱۰۰۰ریال، محصول B 1200ریال و محصول C 800 ریال. همچنین میزان فروش یا ترکیب فروش این سه محصول ( احتمال فروش ) به ترتیب زیر است :

 

 

نوع محصول

احتمال فروش

A

۰٫۲

B

۰٫۳۵

C

۰٫۴۵

 

حسابداران رویه ی گفته شده را تکرار می کنند تا پیش بینی کنند که سود فروش آتی چه قدر خواهد بود. می توان سود مورد انتظار از فروش هر واحد را این گونه محاسبه کرد:

۹۸۰ =۰٫۴۵ * ۸۰۰ + ۰٫۳۵ * ۱۲۰۰ + ۰٫۴۵ * ۸۰۰

لذا حسابداران با توجه به مفهوم امید ریاضی در می یابند که  از فروش هر واحد محصول با حاشیه ها و احتمالات داده شده ۹۸۰ ریال انتظار سود می رود.

هر چه قدر که تنوع کالاها ، حجم فروش در بازار و تغییرات قیمت ها بیشتر باشد ، قسمتهای آمار شرکت بیشتر نیاز به تهیه و تجزیه و تحلیل داده های جدید دارد.

 واریانس و انحراف معیار

حسابداران با توجه به اطلاعاتی که دپارتمانهای گوناگون تولیدی ارسال می کنند میانگین هزینه های گوناگون را پیش بینی می کنند . پس از سپری شدن تولید واحدهایی که پیش بینی برای آنها انجام شده وقت آن است که اطلاعات واقعی را با پیش بینی ها مقایسه کرده ، دلایل اختلاف را جویا شوند . البته هر گونه مغایرت به عنوان مشکل در نظر گرفته نمی شود . بنا براین مهندسان شرکت از قبل به حسابداران اعلام می کنند که چه عواملی ایجاد مشکل خواهند کرد و تا چه حدودی می توان انحراف میانگین اعلام شده را نادیده گرفت . حسابداران باید با  تمامی محاسبات برای به دست آوردن انحراف معیار و واریانس آشنا باشند.  این ارقام برای بررسی ناهمگونی ها لازم هستند و طبعاً حسابداری صنعتی با گسترش خود بیش از پیش به این تجزیه و تحلیل ها نیاز دارد.

 روشهای نمونه گیری

انتخاب نمونه ای از جامعه ی مورد بررسی  به طور مرتب توسط مدیران مالی و همچنین حسابرسان استفاده می شود . به احتمال زیاد بیشترین بهره را از نمونه گیری حسابرسان می برند زیرا در غیر این صورت آنها باید تمام مدارک و شواهدی که به آنها داده می شود تا در مورد آن اظهار نظر کنند را بررسی کنند ، در نتیجه هزینه ی حسابرسی بسیار می شود و اظهار نظر حسابرس بسیار دیر به دست تصمیم گیرندگان مالی می رسد و دیگر ارزش کاربردی ندارد . همچنین حسابرسان حرفه ای با تمامی ریسکها و چگونگی کاهش آنها برای رسیدن به بهترین نتیجه آگاهی دارند .

قوانین حسابرسی نیز حسابرسان را مجاز به بهره گیری از نمونه گیری کرده اند . در راستای بهبود حسابرسی همواره آموزشهای نمونه گیری  به حسابرسان الزام می یابد . حسابرسان دریافته اند بدون دانش آماری و استفاده از روش های آن دچار مشکلات تجاری و حقوقی خواهند شد .

 نقش آمار در صندوقهای بازنشستگی

آمار دانان این شاخه از علوم نقش کاملاً منحصر به فرد دارند . “اکچوئر” واژه ای است که به افرادی اطلاق می شود که در پیش بینی سن افراد ، عمر بازده صندوق بازنشستگی واز این قبیل موارد تبحر دارند . بدون اطلاعاتی که اکچوئر به دست می آورد سرمایه گذاری وجوه حاصل از اعضای صندوق غیر ممکن است . سازمانهای بیمه مبالغ زیادی را صرف به خدمت گرفتن بهترین افراد در رشته ی آمار می کنند تا بتوانند در بررسی سرمایه گذاری های مالی پولهای گرفته شده از بیمه شوندگان بهترین بهره را ببرند . بدون اطلاعاتی چون عمر افراد پس از بازنشستگی ( که در این زمان حسابداران باید مزایای بازنشستگی را به عنوان بدهی در نظر بگیرند و از آن استفاده کنند ) حفظ یک صندوق و سود آوری آن ناممکن است.

 

 

 

 

منبع: http://mehrmihan.ir/the-role-of-statistics-in-accounting-and-management/

مطالب جالب دیگر