غبارگیری فرش های دستی در قالیشویی - میهن مهر

قالیشویی

برای اینکه آلودگی از روی فرش ها زدوده شود پس شستشوی دقیق و اصولی فرش را باید به نحوی باشد که هدف اصلی به خوبی و بدون کمترین صدمه به فرش امکان داشته باشد . یعنی فرش از آلودگی ها و سطوح چرک زدوده شده و کاملاً پاکیزه گردد .

با پیشرفت روز افزون علم که هر روز شاهد آن هستیم امروزه  حفظ و نگهداری فرش و حتی غبارگیری فرشهای دستی اعم از قدیمی و کهنه به جهت حساسیت امر شستشوی فرش ، تاکنون ماشین یا دستگاههای خاصی برای برطرف کردن آلودگی های فرش طراحی و ساخته نشده و تقریباً تمامی کارخانه های قالیشویی به روشی شبیه به روشهای سنتی و قدیمی فرش را شسته و خشک می کنند .
البته به جهت امکان کنترل و حفاظت بیشتر فرش به روش سنتی می توان گفت در حال حاضر شستشوی دستی و سنتی فرش بهترین روش به ویژه در مورد فرشهای قدیمی و موزه ای است که باید نهایت دقت را در شستشوی آنها به کار گرفت تا کمترین آسیب را متحمل گردند .

در شستشوی فرش دستباف مراحل و روشهای مختلفی باید صورت گیرد .
از جمله مقدمات شستشو غبارگیری فرش است که به شیوه دستی و یا توسط دستگاه انجام می شود پس از غبارگیری بازرسی فرش جهت شناخت معایب و لکه گیری آن انجام می گیرد .
سپس شستشوی فرش نیز به کمک دستگاههای مکانیکی در کاخانه ها و یا در منزل و با روشهای سنتی صورت می گیرد .برای شستشو از مواد متفاوت سنتی و صنعتی استفاده می شود که آگاهی از اثرات هر یک در انجام بهتر این کار موثر خواهد بود .
در طی شستشو و یا پس از آن عملیاتهای تکمیلی متفاوت روی فرش انجام می شود مانند کلرینه کردن و یا شستشو با سود و هیدروسولفیت و کربنات ها و یا ضد بید کردن فرش که هر یک برای تامین هدفی و آسودگی خاطر مصرف کنندگان انجام می گیرد .شناخت تاثیر این مواد شیمیایی بر الیاف موجود در فرش ، در بکارگیری بهتر آنها جهت شستشوی مناسب و صحیح راهگشا خواهد بود .

مقدمه :
یک عامل بسیار مهم در حفظ و نگهداری فرش ، تمیز نگه داشتن آن است . آلودگی و ناپاکی نه تنها از جلوه ز یبایی فرش می کاهد بلکه خسارتهای فراوانی نیز به آن وارد می آورد.
همه قالبهای مورد استفاده اعم از قالبهای مفروش کننده منازل و یا قالبهای تزیینی پس از چند سال به علت مجاورت دائمی با انواع آلودگی می بایست شسته شده و تمیز گردند .
با توجه به اینکه حتی ذرات گردوغبار موجود در هوا در لابه لای فرش فرو می روند و در بلند مدت باعث چرک و تیره شدن سطح فرش می گردند .بدیهی است فرش های با زمینه روشن و پرز بلند و یا آنهایی که بیشتر در معرض تردد و آلودگی هستند نیاز بیشتری به تمیز شدن دارند. شستشو و نظارت فرش از اهمیت ویژه ای برخوردار است و رعایت اصول و قواعد خاص آن سبب خواهد شد تا دستباف کیفیت اولیه خود را از دست نداده ، سلامت خود را باز یابد و حتی الامکان خصوصیات ظاهری و ساختمانی خود را حفظ نماید .
شستشوی فرش به طور معمول ، بعد از خاتمه بافت جهت ارتقاء کیفیت صورت می گیرد و نیز برای زدودن آلودگی هایی که به مرور زمان بر آن می نشیند ، که در این مورد غبارگیری از مقدمات شستشو خواهد بود که امری اجتناب ناپذیر است ، اما مراحل آن دارای ویژگیهای خاص است . در ادامه به تفصیل به شیوه های غبارگیری و شستشوی فرش و سایر مراحل تکمیلی دیگر در این راستا پرداخته می شود .

هنگامی که الیاف و پرزهای فرش به یک دیگر چسبیده شده و پرزها حالت نرمی اولیه خود را از دست داد و یا آلودگی کلی پیدا کرد باید آن را شستشو نمود . معمولاً هر دو تا سه سال یکبار بسته به محلی که فرش در آن پهن شده و میزان رفت و آمد بر روی آن باید آن را شستشو داد .

۱- قالیشویی به روش سنتی:
در روشهای کاملاً قدیمی معمولاً فرش را در درون نهرهای روان آب قرار داده و پس از آن که فرش به خوبی خیس می گردید آن را به بیرون منتقل ، با مواد شوینده ای چون : چوبک و سایر شوینده های قدیمی و به کمک پاروهای بزرگ می شستند . سپس فرش را دوباره به نهر آب فرو برده و کار زدودن مواد شوینده را آغاز می کردند . به این ترتیب حرکت دائمی آب بر روی فرش و کشیدن پارو بر روی آن پس از مدت کوتاهی مواد شوینده را به خوبی برطرف و فرش پاکیزه می گردید . سپس فرشها را بر روی صخره ها و سنگهای اطراف رودخانه و در مقابل نور آفتاب قرار می دادند و به این ترتیب پس از ۳-۲ روز فرش کاملاً خشک می گردید . در برخی موارد دیده می شود که برای آبگیری فرش پس از خارج کردن آن از داخل رودخانه آن را لوله یا تا کرده و آن را لگد کرده و یا با پارو می کوبند تا آب آن به خوبی گرفته شود و سپس جهت خشک شدن آنها را پهن می کردند .

۲- قالیشویی به روش جدید در کارخانه:
امروزه نیز در کارخانه های قالیشویی در تهران روشهایی شبیه به شیوه قدیمی اجرا می گردد .به این ترتیب که ابتدا فرش را برروی زمین پهن کرده و همه آن را با آب خیس می کنند .
(نکته: معمولاً کارگاههای قالیشویی در تهران را در بیرون از سطح شهر ایجاد می نمایند تا حتی الامکان از آب نهرهای کنار شهر استفاده شود و یا بتوان با حفر چاههای عمیق آب فراوان برای شستشو مهیا نمود).
پس از انکه تمام فرش به خوبی خیس شد مواد پاک کننده را به مقدار مناسب روی سطح قالی می ریزند. سپس با برس های ویژه ای شروع به شستن فرش می کنند . به این ترتیب قسمتهای چرک و آلوده قالی تمیز می گردد .
در برخی کارگاههای قالیشویی دستگاههای خاصی طراحی و ساخته اند که دارای برسهای بزرگ و دایره ای شکل می باشد و توسط نیروی برق به حرکت در می آید و به آهستگی سطح فرش را سائیده و نقاط تیره و چرک آن را می شوید . پس از آنکه تمام فرش را شسته شده توسط شلنگهای آب که دارای دوش های پخش کننده آب است و فشار آب قابل تنظیم می باشد و تمام فرش را شسته و مواد شوینده را به خوبی از قالی دور می کنند.
(نکته: سطح فرش باید حتی الامکان بوسیله برس شسته شود).
پس از آنکه مواد شوینده از لایه لای پرز فرش خارج شد معمولاً فرش را به طور کامل و یکجا درون حوضچه های بزرگ آب فرو می کنند تا به اصطلاح آبکشی شود .
(نکته: برای شستشوی فرش باید از مواد پاک کننده و خنثی و یا مواد شوینده مخصوص فرش استفاده شود)
( نکته: بعد از شستشو با صابون فرش را آبکشی کرده و پس از آب آن را از نظر قلیایی با PH مترو یا متل متالئین ارزیابی کنید ، پس آب پس از آبکشی فرش باید کاملاً صاف و خنثی باشد)
در صورتی که در کنار کارگاههای قالیشویی نهرهای آب روان موجود باشد و یا بتوان توسط چاههای آب ، جریان سریع و رونده ای از آب فراوان ایجاد نمود، فرش را در داخل آن قرار داده و برای چند ساعت به حال خود رها می سازند تا مواد شوینده به طور کامل از درون قالی پاک و خارج شود . شاید بتوان گفت این روش از بهترین و موثرترین راهها برای آبکشی فرش و زدودن مواد شوینده باشد و لذا به همین منظور است که کارگاههای مدرن و مجهز قالیشویی که امکان استفاده از نهرها و رودخانه های طبیعی برای نیل به این منظور در دسترس دارند، می توانند عملیات شور قالی را به بهترین شکل انجام دهند.

به هنگام آبکشی فرش اغلب از پارو و برسهای خاصی جهت زدودن بهتر مواد شوینده و آلودگی ها استفاده می نمایند .
در کارگاههای قالیشویی عموماً به جای لوله کردن فرش و آبگیری آن تحت فشار قرار دادن از دستگاههای خاصی استفاده می گردد که عملکرد آن شبیه دستگاههای سانتریفوژ است . این دستگاهها محفظه ای استوانه ای هستند که فرش را داخل آن و به دیواره فلزی و مشبک آن مهار کرده و با روش شدن ، بسرعت و با حرکت دورانی به چرخش در می آید . در این حالت به خاطر نیروی گریز از مرکز ، بیشتر آب موجود در درون قالی به طرفین هدایت شده و از درون دیواره مشبک که در پشت قالی قرار دارد خارج می گردد . در بسیاری موارد این دستگاهها مقداری حرارت تولید می نمایند تا عمل خشک کردن قالی کمی تسریع یابد .
پس از آبگیری فرش آن را به همان روش قدیمی یا بر روی سطح زمین پهن می کنند تا خشک شود .
(نکته : فرش پس از شستشو بحالت گسترده در نور غیر مستقیم خورشید (از پشت و رو) آبگیری می شود و بعد از خروج رطوبت اضافی بحالت نیمه مرطوب در معرض هوا آویخته می شود ) .
همچنین فرش را بر روی دارها و داربست های بزرگ می آویزند تا پس از ۳-۲ روز و در مجاورت هوای آزاد و نور آفتاب خشک شوند . چنانچه فرش قبل از نیمه خشک شدن آویخته شود آب در پایین فرش جمع شده و باعث زردی و پوسیدگی قسمت انتهایی فرش خواهد شد .
برخی از کارگاههای قالیشویی اقدام به ساخت گرم خانه هایی برای خشک کردن قالی نموده اند. در این گرم خانه با ایجاد یک کانون حرارت مرکزی توسط بخاری های بزرگ و یا سایر حرارت دهنده ها تمام فضای گرم خانه را به طور مساوی حرارت می دهند . سپس کلیه فرش ها را به داربست های .یژه ای آویزان و در کوتاهترین زمان فرشها را خشک می نمایند .
( نکته : اگر فرش در کارخانه خشک می شود حرارت نباید از ۴۰ درجه سانتیگراد تجاوز نماید .)

مراحل اصلی شستشو به شرح زیر است:

•             غبارگیری در صورت نیاز: به نوعی جایگزین مرحله چوبکاری فرش در شست وشوی خانگی است. قالی‌های دستباف و یا قالی‌های ماشینی که خاک زیادی دارند حتما باید قبل از شستن خاک‌گیری شوند. دستگاه خاکگیر با نیروی برق کار می‌کند و هر بار حدود ۳۰ فرش را با قدرت بالا حدود ۲ساعت می‌چرخاند.

•           شستشو با مواد شوینده: فرش‌های یک اندازه، کنار هم و روی یک سطح صاف پهن می‌شوند، آب با فشار روی فرش‌ها گرفته می‌شود. پس از آن که تمام فرش به خوبی خیس شد مواد پاک کننده را به مقدار مناسب روی سطح قالی میریزندسپس دستگاه‌های ویژه شست‌وشو روی فرش‌ها حرکت میکنند می‌شوند این دستگاه ها دارای شلاقهای بزرگ و دایره‌ای شکل می‌باشند و توسط نیروی برق به حرکت در می‌آید، و به آهستگی سطح فرش را سائیده و نقاط تیره و چرک آن را می‌شود.

       آبکشی: پس از آن که تمام فرش به خوبی شسته شد توسط شلنگهای آب که دارای دوشهای پخش کننده است ودرآن فشار آب قابل تنظیم می‌باشد تمام فرش را شسته و موادشوینده را به خوبی از قالی خارج می کنند.

           ابکشی مرحله دوم:پس از ابکشی مرحله اول انجام میگیرد بخاطر احتمال نجس بودن فرش.

    آبگیری :در این بخش فرش‌های لول شده را دور آبگیر قرار میدهند. این دستگاهها استوانه ای هستند که فرش روی آن و به دیواره فلزی و مشبک آن مهار شده و با روشن شدن، به سرعت و با حرکت دورانی به چرخش در می آید. در این حالت به خاطر نیروی گریز از مرکز، بیشتر آب موجود در درون قالی به طرفین هدایت شده  و از درون دیوار مشبک که در پشت قالی قرار دارد خارج می گردد.

•           خشک کردن:بهترین روش خشک کردن فرش ،پهن کردن آن درنور ملایم آفتاب است.اما برخی مواقع به علت شرایط جوی این امر میسر نیست لذا این شرکت اقدام به ساخت گرم خانه برای خشک کردن قالی نموده است. در این گرم خانه با ایجاد کانون حرارت مرکزی توسط یک هیتر بزرگ تمام فضای گرم خانه را به طور مساوی حرارت داده میشود سپس کلیه مفروشات را از داربستهای ویژه ای آویزان و در کوتاهترین زمان خشک می نمایند.

البته لازم به ذکر است مراحل شستشو برای مفروشات دارای پارگی ویاپوسیدگی اندکی تفاوت دارد.

مطالب جالب دیگر